مرگ مرجان ها در دریای پارس

خلیج فارس که همواره از آن به عنوان گهواره تمدن و قلب تپنده خاورمیانه یاد شده، به عنوان دریایی نیمه بسته، دارای اکو سیستم منحصر به فردی در میان حوضه های آبی جهان است.

خلیج فارس که با مساحتی برابر ۴۰ هزار کیلومتر مربع از یک طرف توسط تنگه هرمز به اقیانوس هند راه دارد و در منطقه گرمسیری و خشک واقع شده است. این موقعیت موجب شده که آبزیان موجود در این پیکره آبی به خاطر فشارهای زیاد دامنه تحملشان نسبت به تغییرات محیطی کم باشد و با ورود آلاینده ها در اثر بروز آلودگی ها، بشدت آسیب پذیر باشند.
خلیج فارس به دلیل شرایط اقلیمی ویژه حاکم برآن بسیار شکننده و آسیب پذیر است و ورود کمترین آلاینده به داخل دریا اثرات مخربی بر سلامت آبزیان و موجودات آن دارد چرا که حداکثر درجه حرارت آب دریا در تابستان گاهی اوقات به ۳۶ تا ۳۷ درجه و در شمال خلیج فارس به ۱۲ درجه می رسد که البته میانگین آن در سطح دریا بین ۲۶ تا ۲۷ درجه است و در اثر شدت گرما میزان تبخیر نیز بسیار بالاست و به ۱۴۰۰ میلیون لیتر در سال می رسد.
خلیج فارس با تمام مشکلات محیطی و اقلیمی که برآن حاکم است از تنوع زیستی بالایی برخوردار است، به طوری که نسبت به دریای خزر وضع بسیار مطلوبتر و متنوع تری دارد طوری که فقط بین ۴۰۰ تا ۴۵۰ گونه ماهی در این دریا زندگی می کند که از تعداد زیادی از این ماهیان بهره برداری اقتصادی می شود.
علاوه بر ماهی ها، ۳۰۰ تا ۴۵۰ نوع دیگر آبزیان نیز در این دریا زیست دارند که این عامل دریای خلیج فارس را از نظر تنوع زیستی جزو مناطق کم نظیر و پرتنوع معرفی کرده است.
خلیج فارس یکی از زیستگاه های مرجان دریایی است اما در چند سال اخیر به دلیل صید بی رویه از سوی غواصان و افراد سودجو و فروش آنها، مورد تهدید جدی واقع شده است.
ساخت اسکله های نفتی و باراندازها و به دنبال آن افزایش غلظت آب، موجب نابودی و خفه شدن مرجان ها می شود، به طوری که این موجودات دیگر قادر نیستند غذای خود را از آب تأمین کنند.
همچنین، تمام مرجان های اطراف جزیره قشم براثر توسعه شهری و ورود فاضلاب های شهری و صنعتی دچار مرگ تدریجی شده اند و امروزه کمتر می توان آنها را مشاهده کرد.
از سوی دیگر، خلیج فارس محل حمل و نقل جهانی نفت محسوب می شود و این امر موجب شده در سال های گذشته لکه های نفتی بسیاری از این نفتکش ها در آب های خلیج فارس به جا بماند و در نهایت تأثیرات نامطلوبی بر محیط زیست منطقه وارد شود.
علاوه برآلاینده هایی که از طریق صنایع حاشیه سواحل وارد آب این دریا می شوند، بخش اعظم آلاینده های موجود در دریای خلیج فارس از نوع نفتی است که تا کنون موجب نابودی درصد بالایی از آبزیان و ماهیان این دریا شده است.
مدیرکل دفتر زیست دریایی سازمان حفاظت محیط زیست، ضمن تأیید آلودگی خلیج فارس، کاهش آلودگی را مستلزم همکاری کشورهای همجوار و همکاری واحدهای صنعتی می داند و می گوید: با افزایش آلاینده ها آبزیان، ماهیان و مرجان ها رو به نابودی خواهند رفت و آن زمان انجام هر اقدامی به طور حتم بی فایده خواهد بود.
محمدباقر نبوی تصریح می کند: بخشی از آلاینده ها در اثر حرکت نفتکش ها و شناورها، رها کردن آب توازن کشتی ها، حفاری ها و عملیات کشف نفت، تراوش و استخراج نفت و ریختن زباله ها از داخل شناورها به خلیج فارس تزریق می شوند و با این معضل سال هاست که مواجه هستیم.
افزون برایران ۸ کشور ساحلی در آلودگی خلیج فارس سهیم هستند. ساخت جزیره مصنوعی در آب های خلیج فارس از سوی امارات متحده عربی تا ۱۰ سال آینده به نتیجه می رسد و به طور حتم این امر می تواند تهدید جدی برای آب های خلیج فارس باشد.
بنا شده این جزایر در حاشیه سواحل دوبی که یکی از ۷امارت این کشور کوچک حاشیه جنوبی خلیج فارس است ایجاد شوند اما طرفداران محیط زیست معتقدند که این توسعه جدید (جزایر مصنوعی) عوارض سنگینی را براکوسیستم منطقه خاص حوضه خلیج فارس وارد می کند.
در راستای بررسی آلودگی دریای عمان و خلیج فارس سومین گشت منطقه راپمی که شامل بخشی از دریای عمان و خلیج فارس می شود با هدف بررسی مسائل بیولوژیکی (موجودات معلق در آب)، شفافیت آب و همچنین بررسی خطرات آلاینده های نفتی، در منطقه انجام شد تا نتایج آن نقش راهبردی در اقدامی برای کاهش آلودگی این دریا داشته باشد. اما هنوز مسئولان سازمان حفاظت محیط پس از مدت ها از اجرای این طرح، نتیجه مطالعات صورت گرفته را اعلام نکرده اند.
مرجان های زیبا و گونه های نادرگیاهی و جانوری در حالی قربانی توسعه بی رویه، غیراصولی و هجوم انواع آلاینده ها به درون دریا می شوند که هنوز سازمان حفاظت محیط زیست به عنوان دستگاه متولی حفظ محیط زیست نتوانسته اقدام مؤثر و شایسته ای در این زمینه انجام دهد.
درحالی که به لحاظ اهمیت جلوگیری از آلودگی و حفظ محیط زیست خلیج فارس در ارتباط با اکتشافات، حفاری ها و آلودگی های نفتی سازمان های منطقه ای مهمی همچون راپمی از سوی امضاکنندگان کنوانسیون ۱۹۷۸ کویت، (کشورهای حاشیه خلیج فارس و حتی امارات عربی متحده)، تشکیل شده و فعالیت می کنند اما تاکنون اقدامات جدی و بازدارنده ای در این رابطه از سوی هیچ یک از کشورها به طور گروهی و یک جانبه انجام نشده است.
این سهل انگاری غیرقابل قبول به غیر از آن که به نابودی حیات نمونه حوزه آبی خلیج فارس ختم خواهد شد، به طور حتم دیگر کشورهای کوچک حاشیه جنوبی خلیج فارس را نیز که با کمبود جدی حوزه سرزمینی و وسعت مواجه هستند به اقدامات مشابه رهنمون می کند.